Chciałbym przedstawić wszystkim seminarium Ada Koningsa na temat żywienia naszych ryb, ponieważ spotykam się notorycznie z pewnymi niejasnościami odnośnie ich diety. Mam nadzieję, że ten materiał pozwoli spojrzeć na to zagadnienie z zupełnie innej perspektywy, oraz przybliży pokarm i metodę jego zdobywania w warunkach naturalnych. Przetłumaczyłem tylko część poświęconą roślinożernej Mbunie.
Wyróżniamy trzy grupy glonożerców:
1. Pobierające peryfiton ze skał
2. Pobierające peryfiton z roślin
3. Pobierające plankton z toni wodnej
Ad. 1
– Metriaclima wyspecjalizowała się w pobieraniu tzw. luźnego peryfitonu, czyli jego wierzchniej warstwy (ang. loose Aufwuchs). Są to glony, które łatwo można skrobać. Metriaclima posiada duży pysk oraz zęby z podwójnym zakończeniem. Dzięki nim przeczesuje glony pozostawiając te, które są mocno wrośnięte w skały.
– Tropheops dzięki swej krótkiej i silnej, dolnej szczęce jest w stanie skubać glony, które są mocno wrośnięte w skały. Zęby Tropheopsa wyglądają tak samo, jak Metriaclimy, ale są gęsto osadzone. Ryba chwyta glony nitkowate między zęby i szarpnięciem wyrywa je ze skał.
– Labeotropheus posiada drobne, gęsto osadzone, potrójnie zakończone zęby. Pysk w kształcie prostej linii, a nos to narzędzie kontaktu ze skałą podczas żerowania. Ryba dotykając nosem powierzchni odruchowo zaciska szczęki, które tną nitkowate glony jak nożyce. Nos pełni również funkcję dystansu. Skały posiadają strukturę i próba obgryzania glonów nie była by tak efektywna przy samej powierzchni.
– Pseudotropheus/Chindongo nie należą do skutecznych glonożerców. Posiadają duże, rzadziej osadzone zęby, które nie dolegają do siebie wystarczająco dobrze po zamknięciu szczęki. Żywią się glonami, które można łatwo skubać z peryfitonu. Z powodu mało efektywnej techniki żywienia zmuszone są do żerowania na dużej powierzchni. Niektóre z nich są bardzo agresywne w terytorialnej obronie. Często na ich rewirach można zauważyć ogrody glonów, które są zaciekle strzeżone przed konkurencją.
– Petrotilapia wyspecjalizowała się w tej samej technice, co Metriaclima, ale posiada większy pysk. Zęby są długie trójdzielne. Jest ich również dużo więcej. Dzięki dłuższym zębom jest bardzo skuteczna w przeczesywaniu luźnych glonów z nieregularnej powierzchni o wyraźnej strukturze.
Techniki żywienia z substratu:
Zrywacze/Zbieracze:
– Pseudotropheus/Chindongo
– Genyochromis
– Iodotropheus
– Labidochromis
– Melanochromis
– Cynotilapia
Przeczesywacze:
– Metriaclima
– Cyathochromis
– Petrotilapia
Szarpacze:
– Tropheops
Kosiarze:
– Labeotropheus
Ad2.
– Cyathochromis podobną techniką do Metriaclimy pobiera glony z liści Vallisnerii. Zęby są dwudzielne, przy czym jedna z krawędzi jest bardzo ostra. Dzięki takiej budowie bardzo efektywnie przecinają glony z liści roślin.
Ad3.
Duża ilość glonów dryfuje w kolumnie wody. Są to prawie niewidzialne ludzkim okiem diatomy zwane fitoplanktonem. Duża ilość Utaki żywi się fitoplanktonem, ale nie tylko ta grupa. Mbuna również w dużej mierze pobiera ten pokarm, gdy tylko jest zakwit.
– Cynotilapia prawie wyłącznie odżywia się fitoplanktonem tworząc duże grupy w toni wodnej. Posiada duże i ostre zęby, ale są one bezużyteczne w pobieraniu tego pokarmu.
Pobieranie glonów z piachu i mułu.
Jest to zupełnie odrębna technika, którą wykorzystuje Gephyrochromis. Posiada on dwudzielne zęby w zewnętrznym rzędzie szczęki. Zęby te są bardzo smukłe i długie. Pochylają się do wewnątrz, tworząc swego rodzaju szufelkę. Dodatkowo dwa guzki każdego zęba nie są tych samych rozmiarów- jeden z nich jest znacznie większy od drugiego. U starszych osobników zęby w zewnętrznym rzędzie tracą jednego z guzków. Niektóre z Gephyrochromisów zasiedlają piaszczyste podłoża, przesiewając glony z piachu i mułu. Ryba zagarnia piasek do pyska, a następnie większość drobnoziarnistej materii opada z powrotem na podłoże poprzez zęby. Glony oraz inna, lekka materia zatrzymują się na ich końcówkach
Charakterystyka pożywienia w najważniejszych strefach z uwzględnieniem morfologii pielęgnic roślinożernych.
Górna strefa skalista ( przypowierzchniowa strefa skalista).
Charakteryzuje się substratem wolnym od osadu. Mata glonowa, pokrywająca substrat, zwana peryfitonem, zawiera dużą ilość glonów nitkowatych.
Strefa skalista, wolna od osadu.
Są to zazwyczaj strome zbocza, gdzie osad gromadzi się u podstawy skał. Skały te są pokryte niezmiennie warstwą peryfitonu, który zawiera więcej zielenic w wyższych partiach.
Peryfiton składa się z różnych glonów: twarde pasma nitkowatych glonów porastają skały, formując matrycę, na której rosną inne glony, zwane luźnym peryfitonem (ang. loose aufwuchs). Ta część peryfitonu zawiera różne typy glonów, ale duża część niebiesko-zielonych cyjanobakterii oraz glony jednokomórkowe (okrzemki), są jego najbardziej pożywną częścią.
U większości pielęgnic pH w jelicie jest niskie (<1,5). Może ono rozpuścić komórki niebiesko-zielonych glonów, które stanowią większość składników odżywczych roślinożernych pielęgnic. Ściany komórkowe okrzemek są porowate i w związku z tym są szybko trawione. Bio powłoka nie składa się tylko z glonów i okrzemek. Znajdują się w niej również duże ilości bezkręgowców, które są dodatkowym źródłem białka dla mbuny. Niemniej jednak glony stanowią największą część zawartości żołądka większości gatunków i dla tego nazywamy je roślinożernymi. Gatunki, które są zbliżone do prawdziwych roślinożerców posiadają wiele, drobnych zębów na kościach gardła. Górne i dolne kości gardła ocierają się o siebie i częściowo miażdżą twarde, zielone glony. Niemniej jednak większość zielenic pozostaje nienaruszona i zostają wydalone z organizmu jako rodzaj niestrawionego błonnika. Jelita tych ryb są dłuższe (do 10x długości ryby), aby kwasy żołądkowe miały wystarczająco czasu na przetrawienie takiego pożywienia. Działają one po prostu jak zbiornik retencyjny, ponieważ ryby te charakteryzują się dużym spożyciem ciężko strawnego pokarmu. Podszewka jamy ciała jest zazwyczaj smoliście-czarna i dla tego bez badania treści żołądka można od razu stwierdzić, czy ryba jest glonożercą, czy mięsożercą.
Głęboka strefa skalista.
Występuje tutaj osad, który zawiera cząstki stałe, wytrącające się z wyższych partii jak np: rozkładające się mikro-organizmy, odchody i wzniecony piach. Warstwa takiego materiału pokrywa glony rosnące na skałach i tylko niektóre z nich są w stanie przetrwać warunki ograniczonego światła. Warunki ograniczonego światła występują również w strefie opisanej wcześniej (głębsze partie).
Możliwie pielęgnice dominujące w tych głębokich strefach skalistych wyspecjalizowały się w żerowaniu na glonach, które rosną w tak ograniczonym dostępie do światła. Pasma glonów rosnące pod powłoką osadu tworzą z powłoki jędrną konsystencję i może w ten sposób zapewniać środowisko dla larw owadów i skorupiaków.
Strefa przejściowa.
W tej strefie mbuna preferuje skały i wyższe partie, gdzie jest większy dostęp do światła i zarazem więcej pożywienia.
Kwestia gustu oczywiście, ale warto zapuścić swój zbiornik, czyszcząc tylko szyby, aby można było podziwiać takie widoki, jak na wybranych zdjęciach poniżej:
Labeotropheus trewavasae Chilumba O morf (foto Przemysław Herman)
Metriaclima fainzilberi Maison Reef (foto Przemysław Herman)
Labeotropheus trewavasae Chilumba O morf i Metriaclima fainzilberi Ikombe OB (foto Przemysław Herman)
Labeotropheus trewavasae Thumbi West (foto: Łukasz Szewczyk)
Labeotropheus trewavasae Thumbi West (foto: Łukasz Szewczyk)
Źródła:
Ad Konings „Malawi Cichlids Feeding Behavior”, (Cichlid Press, 2008)
Ad Konings „Malawi cichlid in their natural habitat” 5th edition (Cichlid Press, 2016).
