Przegląd rodzaju Labidochromis

PRZEGLĄD RODZAJU LABIDOCHROMIS

Od autora

Wody jeziora Malawi zamieszkałe są przez setki gatunków i dziesiątki rodzajów wspaniałych pielęgnic, z których każda urzeka czymś innym akwarystów na całym świecie. Podczas wyboru obsady każdy z nich stoi przed wielkim dylematem postawienia na konkretny rodzaj i gatunek, biorąc pod uwagę wiele czynników jak temperament czy względy żywieniowe. Stąd wziął się pomysł, aby w jednym miejscu skupić wszystkie gatunki jednego z rodzajów – Labidochromis. Niniejszy artykuł nie będzie jednak dokładnym i precyzyjnym opisem każdego z dwudziestu gatunków oraz wszystkich wariantów geograficznych każdego z nich – inaczej nie był by to artykuł, lecz książka.
Taka a nie inna konstrukcja przygotowywanego przeze mnie materiału narzuciła się, przyglądając się chociażby mnogości wariantów geograficznych popularnego „yellowa” (L. Caeruleus). Dlatego też postaram skupić się na rzeczach najważniejszych, które często decydują o wyborze danej ryby, na przykład preferencje żywieniowe czy też dymorfizm płciowy.

Dlaczego przedstawiam akurat ten rodzaj? Odpowiedź jest prosta, z pośród czterech gatunków zamieszkujących mój zbiornik, dwa z nich są z rodzaju Labidochromis i to one przyciągają najwięcej mojej uwagi.

I. SPIS GATUNKÓW RODZAJU LABIDOCHROMIS

1. Labidochromis caeruleus
2. Labidochromis chisumulae
3. Labidochromis sp.”chisumulae mbweca”
4. Labidochromis flavigulis
5. Labidochromis freibergi
6. Labidochromis gigas
7. Labidochromis sp. „gigas mara”
8. Labidochromis sp. „Hongi”
9. Labidochromis ianthinus „Mbenji”
10. Labidochromis joanjohnsonae
11. Labidochromis sp. „Londo”
12. Labidochromis maculicauda
13. Labidochromis sp. „mbamba”
14. Labidochromis sp. „nkhali”
15. Labidochromis pallidus
16. Labidochromis sp. „perlmutt”
17. Labodochromis strigatus
18. Labidochromis textilis
19. Labidochromis vellicans
20. Labidochromis zebroides

II. KRÓTKI OPIS KAŻDEGO GATUNKU
Dział ten zawiera krótkie informacje dotyczące każdego gatunku na temat miejsca występowania, terytorializmu, rodzaju pobieranego pokarmu w jeziorze, dymorfizmu płciowego i rozmiaru ryb znajdowanych w jeziorze (w warunkach akwariowych z racji dobrego dostępu do jedzenia ryby mogą rosnąć większe – w nawiasach będą opisane wymiary do których dorastają w akwarium np „akw.12cm” ).

1. Labidochromis caeruleus
2001147304_samiecl.caeruleus.thumb.jpg.7a393cdaed323e2b6a50dae54fc9de9d.jpg
Samiec (foto. Mróz)

DSC_0829ART.thumb.jpg.b484e788f3386d27860ddc38366428bf.jpg
Samica (foto. Mróz)

Można go spotkać na obu brzegach jeziora. Na wybrzeżu zachodnim pomiędzy Charo a przylądkiem Chizi, wschodni brzeg to jego rozmieszczenie między przylądkiem Kaiser a Lumbaulo.
Najpopularniejsza nazwa handlowa to „Yellow”, jednak L. caeruleus występuje w wielu wariantach geograficznych przez co też kolorystycznych:
Link to mapy wariantów geograficznych Labidochromis caeruleus:
http://www.malawi.si/DistributionMaps/slides/Labidochromis_caeruleus.html

Gatunek ten upodobał sobie głębokie wody biotopu skalistego, przeciętnie to 25m głębokości.
W skład jego diety wchodzą bezkręgowce (np.: larwy owadów, skorupiaki).
Dymorfizm płciowy słabo zauważalny. Samce nie wykazują znacznego terytorializmu, . Gatunek powszechnie uważany za łagodny. Samiec rośnie do 10 cm (akw. 12cm), samica do 8 cm (akw.10cm).

2. Labidochromis chisumulae
IMG_0640.thumb.JPG.f2969416a889a965812a1697b2ca4f28.JPG

Samiec (foto. Bastian)

IMG_2345.thumb.JPG.72d41bca2890d7ef4764868c51a805ed.JPG
Samica (foto. Bastian)

Zamieszkuje wody wokół wyspy Chizumulu. Znana jest również odmiana z rejonu Mbweca i Tumbi Point na wybrzeżu Mozambiku.
Ryby te występują na głębokości od 3 do 20 metrów, w wodach bogatych w osady w strefie przejściowej.
Podejmuje pokarm z peryfitonu, składający się głównie z larw owadów i skorupiaków. Dymorfizm płciowy dobrze widoczny, samice są kremowobiałe i wyraźnie różnią się od samców. Samce nie są terytorialne, potrafią jednak przeganiać konkurencję ze stref żerowania. Samice rosną do 7cm (akw.8cm), samce zaś do 8cm (akw.10cm).
3. Labidochromis sp.”chisumulae mbweca”

lab-chisumulaembweca-tumbipt1-400.jpg.a8daf299966cd749948f8f17badc45d4.jpg

Samiec (foto. Ad Konings)

Gatunek ten można spotkać wzdłuż skalistego wybrzeża Mozambiku w pobliżu Mbweca i Tumbi Point. Jest to owadożerca, które podejmuje z porastających glonem skał. Ryba w miarę tolerancyjna i nie powinna sprawiać problemów zważając na nieznaczny terytorializm. W naturze dorasta do 8 cm. Natomiast w akwarium samce mogą rosnąć do 10 cm, samice do 8 cm. Dymorfizm u dorosłych ryb widoczny, samce posiadają wyraźne ciemne pasy i więcej koloru niebieskiego niż prawie białe samice.

 

4. Labidochromis flavigulis
20200416_181100.thumb.jpg.722a243aa1264c3657dadc6f5b0275f3.jpg
Samiec (foto. AquaLex Catalog)

Gatunek ten można znaleźć w pobliżu wysp Chizumulu i Likoma, w dość płytkich wodach strefy przejściowej między strefą skalistą a dnem pokrytym piaskiem.
W jeziorze żywi się głównie glonami zeskrobywanymi ze skał.
Ryba bardzo terytorialna, przywiązania do swojej groty której będzie zaciekle bronić. Gatunek małej mbuny rosnący do 8 cm
( w akwarium samiec dorasta do 10 cm, samica do 8 cm) . Nietrudno je rozróżnić, samiec posiada więcej koloru niebieskiego.

5. Labidochromis freibergi
lab-freibergi-maingano2-400.jpg.97824b6858a0e88326d6c02fc37b3a0a.jpg
Samiec (foto. Ad Konings)

Zamieszkuje płytkie wody (między 2 a 10 metrów głębokości) strefy skalistej północno-wschodniej części wyspy Likoma, introdukowany również w pobliżu wyspy Thumbi West.
Ze skał pozyskuje glony którymi się żywi.
To spokojna mała mbuna, samce dorastają do 8 cm (akw. 10cm) i tylko w okresie tarła bronią niewielkiego terytorium w postaci małej groty. Dymorfizm płciowy wyraźny – samce prezentują czarne pasy na niebieskim ciele, natomiast samice są szaro-błękitne.

6. Labidochromis gigas
20200416_181220.thumb.jpg.584404321649acfae38500d9d2491144.jpg
Samiec (foto. AquaLex Catalog)

Ten żywiący się głównie glonami pozyskiwanymi z skał biotopu skalistego gatunek malawijskiej pielęgnicy pochodzi z okolic wysp Chizumulu i Likoma. Przebywa na głębokościach między 5 a 20 metrów. W naturalnym środowisku samce dorastają do 10 cm (akw.12 cm), samice trochę mniejsze. Łatwo rozróżnić płeć u dojrzałych płciowo ryb – samiec wpada w ładny niebieski/błękitny kolor, samice natomiast nie są zbyt atrakcyjne prezentując dość szare ubarwienie. Gatunek relatywnie spokojny, tylko w okresie tarła samiec staje się terytorialny.

 

7. Labidochromis sp.”gigas mara

lab-gigasmara-marark06-400.jpg.ce1b7c16b562bac372cf285fd629d31e.jpg

(foto. Ad Konings)

Został znaleziony w strefie skalistej w pobliżu Mara Rocks. Jest głównie roślinożercą, jednak niektóre źródła wspominają o spożywaniu również małych owadów. Jest jednym z większych gatunków wśród Labidochromisów , jako że w jeziorze samce rosną do 12 cm. W akwarium zaś samiec dorasta aż do 14 cm, samice do 10cm. Podczas tarła staje się bardzo terytorialny, poza tym okresem jest tolerancyjną rybą.

W tym miejscu wspomnę również o innych gatunkach L. sp. „gigas….”, do których opisów niestety na ten moment nie znalazłem:

L. sp.”gigas chidunga”

L. sp.”gigas chilumba”

L. sp.”gigas cobwe”

L. sp.”gigas lupingu”

L. sp.”gigas pombo”

W ostatnim dziale „podsumowanie” znajduje się link źródła, gdzie można te ryby zobaczyć.

8. Labidochromis sp. „Hongi”
Hongi.thumb.JPG.7e32e3a67b3c8e66f96e017e8ee9d931.JPG
Samiec (foto. SlavekG)

Występuje w wodach wzdłuż wschodniego wybrzeża jeziora, pomiędzy wyspami Lundo a Liuli, między innymi w okolicach wyspy Hongi. Spotkać go można zarówno w strefie skalistej jak i w strefie przejściowej. W literaturze w większości widnieje jako roślinożerca żywiący się glonami porastającymi skały, jednak można spotkać się również z wzmiankami o odżywianiu się małymi owadami. Można więc z powodzeniem serwować mu dietę równoważącą składniki pochodzenia roślinnego i zwierzęcego.
Jest gatunkiem dość agresywnym i silnie terytorialnym. Dymorfizm płciowy widoczny gołym okiem, samce (9/akw.12cm) imponujące i barwne natomiast samice (7cm /akw.9cm) dość ponure w swej szarości.

9. Labidochromis ianthinus „Mbenji

20200416_181028.thumb.jpg.353810c94de55deb04c208a18faead36.jpg

Samiec (foto. AquaLex Catalog)

Można go spotkać w wodach strefy przejściowej jedynie w rejonie wyspy Mbenji oraz Nkhomo Reef. Żywi się bezkręgowcami takimi jak owady i skorupiaki. Jest pokojową rybą (jeśli można tak powiedzieć o pyszczaku)
niewielkich rozmiarów, gdzie samiec w jeziorze dorasta do 8cm (akw.10cm) Różni się on nieznacznie od szarej samicy (7 cm/ akw. 8cm), prezentując bardziej niebieskawą poświatę na ciele. Pionowe ciemne pasy występują również u samic.

10. Labidochromis joanjohnsonae
20200401_153213.jpg.11883810358e13cb094f46e8df03cc11.thumb.jpg.acc67dab365c772c216e4817995e1197.jpg
Samiec (foto. Mróz)

DSC_0838_filtered.jpg.4d83cf67feff5d0c696de8c4cdc0d27c.thumb.jpg.99b05591b5cc5e0128aa7c3d2d1f72f4.jpg

Samica (foto. Mróz)

Endemit występujący w wodach wyspy Likoma, introdukowany również w okolicach wyspy Thumbi West. Zajmuje górne 4 metry strefy skalistej wolnej od osadu. W środowisku naturalnym podejmuje bezkręgowce z porastającego skały peryfitonu. W skład ich pożywienia wchodzą nimfy, larwy owadów, skorupiaki oraz przy okazji glony które podczas spożywania bezkręgowców trafiają do pyska ryby. Samiec dorasta do 10 cm (akw. 12 cm) a samica do 8 cm (akw.9cm). Dymorfizm płciowy bardzo mocno zaznaczony, sądzę że dwie płcie tego taksonu różnią się najbardziej wśród całego rodzaju Labidochromis. Terytorializm wyraźny, agresywność na średnim poziomie również wśród samic.

11. Labidochromis sp. „Londo”

Zamieszkuje skalisty habitat na wybrzeżu Mozambiku w okolicach osady Londo. Żywi się głównie glonami które podejmuje z kamieni. Jest rybą spokojną i tolerancyjną dla innych gatunków. W jeziorze dorasta do 10 cm (akw. 12 cm, samica 10 cm). Dymorfizm płciowy dosyć wyraźny.

12. Labidochromis maculicauda
lab-maculicauda-puulu4-400.jpg.a40d3a378156572e0b55694f673b500f.jpg
Samiec i samica (foto. Ad Konings)

Spotykany w wodach północno-zachodniego wybrzeża między przylądkiem Chizi a Ngarą, a także wzdłuż wybrzeża północno-wschodniego między Mbamba Bay a Ikombe. Zamieszkuje płytkie wody strefy skalistej, jednak żyje również w wodach strefy przejściowej.
Pokarm dla tego gatunku stanowią drobne bezkręgowce, które pobiera z kamieni porośniętymi glonami. Samce nie przejawiają większego terytorializmu. W okresie tarła wybarwiają się na bardzo ciemno (wręcz czarno) i łatwo wtedy rozróżnić płeć ryby. W naturze samce dorastają do 9 cm (akw.12 cm), samice do 7 cm (akw.10 cm).

13. Labidochromis sp. „mbamba
lab-mbamba-mbambabayis2-400.jpg.8a31abe162879687d2409428024fc3bd.jpg
Samiec (foto. Ad Konings)

Występuje w wodach wokół wyspy Mbamba Bay oraz wzdłuż wybrzeża na południe od miejscowości Mbamba Bay.
Można go spotkać w strefie skalistej, jednak w pobliżu skał Maunyuni oraz Chuwy widziany był w strefie przejściowej.
W jeziorze żywi się peryfitonem i wyszukuje w nim bezkręgowce. Samiec dorasta do 8 cm (akw.9 cm), samica do 7 cm. Dymorfizm płciowy widać dopiero gdy samiec się wybarwi. Ryba średnio agresywna, terytorializm samca ujawnia się głównie w okresie tarła, wtedy to zaciekle walczy o rewir i jego utrzymanie.

14. Labidochromis sp. „nkhali

Takson ten występuje wzdłuż skalistego wybrzeża w okolicach Sambia Reef, na południe od wyspy Lundo. Jego pożywienie stanowią owady, których szuka w porośniętych glonami skałach.
Jest rybą terytorialną zaciekle broniącą rewiru. W jeziorze samce dorastają do 9 cm (akw.12 cm). Można je łatwo odróżnić od samic (akw.9 cm), gdyż posiadają wyraźne czarne pasy i przebłyski błękitnego koloru.

15. Labidochromis pallidus

lab-pallidus-nakantenga1-400.jpg.6ef10db9e98646b2348efc33664d64e8.jpg

(foto. Ad Konings)

 

Jego populacje zanotowano w wodach opodal wysp Maleri, Nakatenga, Nakoma oraz Thumbi West. Jako swoje siedlisko obiera płytkie obszary strefy skalistej jak i przejściowej do głębokości 15 m. W jeziorze żywi się głównie glonami, lecz w jego treści żołądka stwierdzono również obecność bezkręgowców i kawałków  krabów. Podczas tarła gatunek agresywny głównie wewnątrz gatunkowo i terytorialny. Samce dorastają do 9 cm, samice do 7 cm.

16. Labidochromis sp. „perlmutt
labidochromis_sp_perlmutt_20150608_1061147412.thumb.jpg.4883085691924bd97dc1d0d26113f4dc.jpg
Samiec (foto. marek_z_81)

labidochromis_sp_perlmutt_-_inkubujca_samica_20150319_1492841895.thumb.jpg.ab09a841ab7522842086d7a55fbd90e8.jpg

Samica (foto. marek_z_81)

Zamieszkuje wody opodal rafy Higga, wyspy Mbamba Bay oraz wzdłuż wybrzeża na południe od tej wyspy.
Dość licznie występuje na głębokości od 30 do 45 metrów zasiedlając biotop skalisty. Z nawisów skalnych i sklepień grot zbiera bezkręgowce którymi się żywi.
W naturze samiec rośnie do 9 cm (akw.10 cm), samica do 7 cm (akw. 8 cm). Takson ten ma ciekawą kolorystykę, gdzie samice są również stosunkowo atrakcyjne. Cechuje go nieznaczny terytorializm – tylko w okresie tarła samiec obiera tymczasowy rewir i go broni.

17. Labidochromis strigatus
lab-strigatus-thumbiw2-400.jpg.e73243900a6c751db835931703f1117a.jpg
Samiec (foto. Ad Konings)

Niegdyś był endemitem wód wokół wyspy Chizumulu, lecz człowiek introdukował go w pobliżu wyspy Likoma i Thumbi West.
Żyje w płytkich wodach biotopu skalistego, bardzo rzadko widywany w strefie przejściowej. Żywi się glonami odrywając je od skał. Dzięki swojemu uzębieniu przypominającemu pęsetę dochodzi do resztek glonów, które były poza zasięgiem innych gatunków. Dymorfizm płciowy znaczny. Terytorialne samce ( w akwarium dorastają do 10 cm) widywane są cały rok, zajmują niewielkie groty skalne. Samice (rosną do 7 cm) i młode gromadzą się w niewielkich ławicach.

18. Labidochromis textilis

lab-textilis-lumbaulo-400.jpg.6055fcf155dfc0dcc7573fc236c6e853.jpg

(foto. Ad Konings)

Labidochromis textilis występuje pomiędzy rafą Undu a Metangulą. Za swoje siedlisko zwykle wybiera płytkie wody strefy przejściowej. Jego dieta w środowisku naturalnym obejmuje małe bezkręgowce. Terytorializm u samców nie był widywany. W jeziorze samiec dorasta do 8 cm ( akw. 10 cm), a samica do 6 cm (akw. 7-8 cm).

19. Labidochromis vellicans
lab-vellicans-tsano-400.jpg.8426f96eccf986a4ffe964749623431e.jpg
Samiec (foto. Ad Konings)

Występuje na południu jeziora. Najdalej wysuniętym miejscem na północ jest wyspa Namalenje, a na południe zatoka Nkhudzi. Lubi wyjątkowo płytką, wzburzoną falami wodę wolnego od osadów biotopu skalistego. Jego głównym składnikiem pokarmu są glony.
Gatunek łagodny i nie terytorialny. Samce dorastają do 10 cm (akw.12 cm), samice do 7cm (akw. 8 cm).

20. Labidochromis zebroides
20200416_180951.thumb.jpg.a6eefa5bd09a33bd9ec416b01629e3ca.jpg
Samiec (foto. AquaLex Catalog)

Jest endemitem występującym w wodach wysepki Masimbwe. Jako swoje siedlisko wybiera przypowierzchniową strefę obmywaną przez fale biotopu skalistego, gdzie przeciętnie jest widziany na 3 metrach głębokości. Prawdopodobnie żywi się glonami, widuje się osobniki które na jednej skale żerują ponad godzinę. Takson terytorialny, samce bronią swojego rewiru, natomiast samice są nieśmiałe i ukrywając się w kamieniach rzadko są widywane. W jeziorze dorastają do 9 cm, w akwarium samce do 10 cm a samice do 8 cm.

III. PODZIAŁ NA GRUPY ŻYWIENIOWE

Dział ten w postaci tabeli jest podsumowaniem zachowań żywieniowych pielęgnic z rodzaju Labidochromis. Na podstawie pobieranego w naturze rodzaju pokarmu podzieliłem gatunki na dwie grupy, które powinno się brać pod uwagę przy wyborze obsady i późniejszym karmieniu ich w warunkach akwariowych:
1. mięsożercy i ryby wszystkożerne w których diecie powinna być mieszanka pokarmów z przewagą składników zwierzęcych.
2. roślinożercy i ryby wszystkożerne w których diecie powinna być mieszanka pokarmów z przewagą składników roślinnych.

Jest to podział dość ogólnikowy i w celu dokładnej charakterystyki odsyłam do opisów danych taksonów. Na przykład w skład grupy pierwszej wchodzą w dużej mierze owadożercy, jednak kilka gatunków pobiera oprócz bezkręgowców również glony więc będą wszystkożercami z przewagą składników zwierzęcych (np: L. joanjohnsonae). Podobnie w drugiej grupie, ryby podejmujące glony ze skał które żywią się również owadami, będą wszystkożercami z przewagą pokarmu o składnikach roślinnych (np: L. sp. „Hongi”).

Tabela żywienia:
20200422_093838.thumb.jpg.a5e49101c0d4c8662ebf0f88ef617667.jpg

(ryc. Mróz)

IV. PODSUMOWANIE

Cechą wspólną opisywanych gatunków jest bez wątpienia to, iż są rybami dorastającymi do niewielkich rozmiarów. W jeziorze średnia dla samców to 9/10cm, natomiast średnia dla samic to 7 cm, co sprawia że możemy je określać jako mała mbuna.
Wspólną cechą jest również siedlisko w którym występują. Większość gatunków zamieszkuje strefę skalistą, pięć z nich dzieli strefę skalistą z przejściową, a tylko trzy występują wyłącznie w strefie przejściowej.
Nie można natomiast powiedzieć, że cechą łącząca przynajmniej większość gatunków Labidochromis jest pokarm którym się odżywiają. Przed rozpoczęciem zbierania materiałów na artykuł, byłem przekonany że zdecydowana większość żywi się bezkręgowcami – tu zdziwiłem się mocno. Z tabeli poprzedniego działu widać wyraźnie, że omawiane gatunki podzieliły się w połowie na roślino i mięsożerców.
Podobnie ma się to co do terytorializmu i agresji – część z nich mocno terytorialna i zaciekle walcząca, część względnie łagodna i nie przejawiająca terytorializmu.

Wyżej zamieszczony materiał jest próbą przedstawienia rodzaju Labidochromis ukazując pokrótce większość jego gatunków. Jednak trzeba zdawać sobie sprawę, że w obrębie tego rodzaju występuje więcej taksonów których w tym zestawieniu zabrakło z prostej przyczyny – nie dotarłem do źródeł choćby w małym stopniu opisujących te gatunki, a samo zdjęcie i nazwa niewiele by wniosły.
Może kiedyś, w miarę powiększania zbioru książek traktujących o malawijskich pielęgnicach artykuł doczeka się wersji rozszerzonej..

W ramach zobrazowania ilości pozostałych gatunków nie opisanych w tym zestawieniu odsyłam do strony:

http://malawi.si/Malawi/Mbuna/Labidochromis/index.html

Na koniec chciał bym serdecznie podziękować niżej wymienionym autorom zdjęć. Bez Waszych fotografii i zgody na ich użycie tekst ten był by tylko zlepkiem liter. Dzięki!!!

Dziękuję również kolegom SlavekG i Tomasz78, którzy wzięli udział w „konsultacjach” w brudnopisie oraz na priv, czego owocem było dołączenie kilku gatunków do zestawienia.

Autorzy zdjęć:
• Bastian
• marek_z_81
• SlavekG
• AquaLex Catalog
• Cichlid Press.com (Ad Konings)
• Mróz

Źródła:
• „Back to Nature” Ad Konings
• „Malawi Cichlids in their natural habitat” 2ed. Ad Konings
• „Pielęgnice jezior Tanganika i Malawi” Wojciech Sierakowski
• www.onzemalawicichliden.eu

• www.malawi.si

• www.malawi-cichlidy.cz

 

Pozdrawiam Karol Mrozek „Mróz”